Nostalgie in Dordrecht

een bezoek aan Dordrecht op 11 maart 2008.

Eerst het goede nieuws: de voorspelde stortregen blijft uit. Dan het slechte: de verwachte trein ook. Er is veel te zien, er is voldoende interessante infrastructuur, er staat her en der materieel, dat dan weer wel, maar de dagelijkse trein naar de Dordtse Zeehaven rijdt vandaag niet. Aan het eind van de dag wordt wel het tweede industrieterrein van de stad, De Staart, bediend. Het is niet anders, ik zal de tocht naar Dordt binnenkort opnieuw moeten maken.

Dordrecht kent op twee industrieterreinen samen zes actieve aansluitingen, 3 actieve straatlosplaatsen, vijf opgeheven, en drie ongebruikte aansluitingen. Ooit moet hier intensief verkeer geweest zijn; wat resteert is een (bijna) dagelijkse buurtgoederentrein die tussen de een en 20 wagens aan- of afvoert en een incidentele bloktrein met ketelwagens.

 Op 11 maart 2008 houd ik er een eerste excursie. De industriesporen in Dordrecht Zeehaven doen denken goederenlijnen in het midden van de vorige eeuw, er is zelfs een heus straatspoor. Ik ben er rond 11 uur; de buurtgoederentrein komt pas na enen; er is dus tijd voor een eerste verkenning van het gebied. Het weer is somber, zwaarbewolkt met een stormachtige wind, niet ideaal voor video-opnamen.

De Zeehaven raccordementen

Mijn excursie start achter station Dordrecht bij het goederenemplacement. In deze omgeving domineert de hoge witte viersporige ophaalbrug over de Oude Maas. Met grote regelmaat passeren hier reizigerstreinen (dubbeldekkers, plan V en T, getrokken binnenlandse treinen, Beneluxtrein, Thalys) en goederencombinaties (Railion erts- en kolentreinen met 6400’en, Railion unit cargo’s met 189’ers, Veolia, ERS, Portfeeders, ITL). Wie zijn foto-verzameling wil uitbreiden met plaatjes van bijna al het materieel dat in Nederland rijdt kan ik adviseren enkele uren te vertoeven op station Zwijndrecht of Dordrecht. Maar de kansen zijn eindig, het zal hier rustig worden als zoals verwacht vanaf 9 april de Betuweroute echt in functie al zijn en over een half jaar de HSL. Voor een hoog schip wordt de spoorbrug opgehesen en de autobrug opengeklapt. Het duurt net geen zes minuten tot het verkeer de bruggen weer over kan.

Vanaf het station Dordrecht lopen goederensporen westwaarts, onder aan de toerit naar de hoge ophaalbrug over de Oude Maas naar een emplacement van een zevental (deels kop-) sporen met een verlaten loswal. Er staan wat platte Zwitserse wagens Slmmps; mogelijk zijn er dwarsliggers mee aangevoerd. Aan het eind van het emplacement buigt de stamlijn via een overweg in de Laan der Verenigde Naties naar het zuiden af. Na een paar honderd meter volgt de lijn na de passage van een kleine dijkcoupure de ‘s-Gravendeelsedijk langs het Malle Gat, een van de zeehavenbekkens. Het wegenplan is dusdanig aangepast dat je als automobilist een flinke omweg moet maken. De dijk is smal; de spoorlijn is als straatspoor aangelegd, aan weerszijden bevinden zich bedrijven. Een ervan is Van der Wees dat over een afstand van honderden meters buizen in alle soorten en maten, damwanden, vlechtmatten en ander ijzerwerk heeft uitgestald. Er is bij vlagen spoorvervoer; Van der Wees heeft geen raccordement, de wagens blijven – behoorlijk irritant voor het overige verkeer – midden op de weg achter. Als er wagens zijn.

Even voorbij Van Wees ligt een wissel, naar links loopt een later aangelegde verbindingsboog naar de voormalige Hout Bereidings Instelling, rechtdoor gaat het richting Zeehavenbedrijf Dordrecht. Het wissel ligt geklemd, het doodlopende lijnstuk naar de Zeehaven roest weg. Bij de vernieuwing van het plaveisel van het terrein zijn de sporen vanaf de poort opgebroken.

De boog sluit aan op een omloopspoor op de hoek van de Van Leeuwenhoekweg en de Mijlweg. Hier steekt het spoor terug naar de poort van HBI. Een zorgvuldig omheinde maar volstrekt kale asfaltvlakte, met, ja, alleen nog wat rails. Soms schijnt het Zeehavenbedrijf, dat zich zo te zien nog uitsluitend met schrootverlading bezig houdt, hier nog wat wagens te lossen.

Verder naar het zuiden is de aftakking naar de Kilkade. Eerst ligt er een omloopspoor, dan volgen enkele braakpanden. Bij het eerste “pand”, ooit van Noury & Van de Lande, maar nu volledig door vandalisme gestript, ligt binnen de poort nog rails, verstopt onder bramenstruiken en afval. Dan ontwaren we het eerste mobiele materieel van vandaag. Twee oude twee-assige dichte wagens Tbis871 en Gbs265 en uit Bremen. Omdat Gebotex geen eigen losspoor kent, staan de wagens buiten de poort aan de openbare weg, waar de lompen normaal ook gelost worden. Er valt geen activiteit te bespeuren vandaag.

Aan het eind van de weg bevindt zich BAM NBM Rail, een spooraannemer. De toegang tot de poort wordt versperd door een eigen loc die niet erg bedrijfsvaardig is: hij staat deels op een nooddraaistel. Ook aan de openbare weg kunnen nog twee platte wagens type Us gefotografeerd worden. Of het door de versperring komt of dat er een andere reden is, maar op de weg staat een grote splinternieuw ogende stopmachine op een dieplader.  

Terug op de Mijlweg passeren we een, in de bedrijfskleuren overgeschilderde Sik (NS 329) als statisch monument voor het hoofdkantoor van de spoorwegaannemer Volker Stevin. De verf heeft betere tijden gekend, het voertuig oogt dof en op plaatsen schijnt het NS-geel door de oppervlaktelaag. De zon breekt door; de foto’s worden beter, maar trein, nee.

De volgende zijtak is de Kreekweg. Hier liggen twee bedrijven die per spoor bereikbaar zijn. De containerterminal TTD, die, het lijkt in Dordrecht usance te zijn, de wagens op straat behandelt. Er staan twee in Bulgarije gebouwde rongenwagens Rgs uit Roemenië (?). Tien dagen later zullen deze wagens er nog net zo staan.

Aan de overkant ligt de graanhandel Silo Dordrecht, met twee sporen in een fraaie blauwe loshal; al jaren is er echter geen spoorvervoer meer. Het is niet duidelijk waarom er in de vrije baan en straatwissel gebruikt is in de aftakking naar de Silo.

Dan buigt de stamlijn naar het westen af, om de Julianahaven heen, de Wieldrechtseweg op. Een kort spoortje steekt terug, in den beginne heeft hier Petrolplus gezeten, nu wapperen de vlaggen van Haan Oil Storage. Het lijkt of de losplaats nog intact is, maar vervoer is er al tijden niet.

De Ethylterminal zal er ook wel verlaten bij liggen, maar niets is minder waar. De opstallen zijn weliswaar verwenen maar op de lege vlakte staat een lange rij bruine en witte ketelwagens uit Polen opgesteld; het is bekend dat Standic soms dit raccordement gebruikt. De poort is netjes afgesloten.

Het volgende bedrijf is Standic (voorheen Vopak) dat dagelijks vervoer kent en soms een bloktrein ontvangt of verstuurt. ACTS of ITL kun je hier aantreffen, maar dan moet je wel geluk hebben, mailt een andere spotter me. Ik heb geen geluk. Op het binnenplein en op de kadesporen staat een scala aan wagens, maar beweging is er niet.

In de Krabbepolder loopt het spoor noordwaarts parallel aan de Donker Duyvisweg over een smalle dijk tussen de Dordtsche Kil en het Malle Gat. (Als spotter doe je ongemerkt veel topografische kennis op!) Links van de weg ligt, ongebruikt, een overkapt laadperron van DSV (ooit Frans Maas), rechts het terrein van Volker Stevin. Binnen de poort staan enkele spoorkraanwagens en ander materieel. De twee kopsporen aan de openbare weg staan vol, met o.a een oude en een nieuwe stopmachine, Babbel 106-2, SGRM300069 (LK60), 209 (een voormalige Short Lines loc?) “Robin”. Ook hier beweegt niets, maar de uitstalling maakt veel goed.

Terug naar het begin van de stamlijn. En zoals zo vaak begint hier het lange wachten. Om 13.15 komt hier de lang verwachte goederentrein volgens de een, om 14.35 volgens de ander. Langs de Oude Maas is een mooie fotoplek, met de hoge brug op de achtergrond. Het wachten wordt niet beloond. Het wolkendek is weer dicht getrokken, stevige buiten volgen elkaar op.

De tweede goederentrein die Dordt aandoet, zal pas rond 18 uur DuPont bereiken. Ik dood de tijd met een bezoekje aan de Baanhoekbrug.

Dordrecht Industrie

Aan de noordoostzijde van de stad ligt het industrieterrein De Staart; de stamlijn daarheen takt af van de (oude) Betuwelijn naar Geldermalsen. De aanvoertrein arriveert hier op een onmogelijk tijdstip (6 uur in de ochtend); de afvoertrein rijdt op een menselijker moment. Na een grote boog om een waterspaarbekken bereikt de lijn via een Engels wissel een omloopspoor voor de deur van de chemiereus DuPont. Railion duwt vanhier de ketelwagens de poort door naar de overgavesporen en pikt de afvoer op. Het is de vraag of het omloopspoor nog wel als zodanig in gebruik is.

Westelijk hiervan lopen nog enkele spoortjes verder het industrieterrein op, maar ze zijn in onbruik geraakt. Een paar honderd meter voorbij het omloopspoor staat een stopbord en geeft een bielzen kruis tussen de rails de grens aan van het begaanbare gedeelte. Toch interessant eens te kijken wat er zoal resteert.

Eerst ligt er een korte aansluiting van Kloek, wissel en spoor zijn nog aanwezig, de poort is door een doorlopend hekwerk vervangen.

Dan een tak langs de Grevelingenweg, de rails zijn overwoekerd, aan het eind ligt een soort T-kruising die naar links in de modder verdwijnt en naar rechts achter een deels weggeroeste metalen deur waarachter een troosteloos gebouw van een constructiebedrijf schuilgaat.

De derde tak is onbereikbaar geworden; de boog op de hoek van de Baanhoekweg en de Kerkeplaat is bij de bouw van een nieuwe opslagloods verwijderd. De ijzeren weg vervolgt schier onzichtbaar zijn route naar wat het meest desolate gebied van Dordrecht moet zijn, het loopt langs een voormalig fabrieksterrein en splitst zich dan: rechtdoor gaat het naar een tot modder verworden kade (Merwede Cenrale?), en naar links loopt het enkele honderden meters verder onder de brug van een autoweg naar Papendrecht door naar een ooit aantrekkelijke, maar nu haveloze laadhal van Montan Staal aan het eind van de Kerkeplaat. Waarom worden er in Nederland toch zoveel nieuwe bedrijfsterreinen aangelegd, terwijl hier vele hectaren braak liggen?

De dag eindigt in majeur, al is de loc al bij DuPont al enthousiast zijn rangeerwerkzaamheden aan het uitvoeren, wanneer ik er terugkom (hij moet rond 17:30 zijn binnen gelopen). Om 18:20 rondt loc 6513 in de schemering met maar liefst 16 ketelwagens via een prachtige natuurrroute het waterspaarbekken. Ik ontwaar ketelwagens met codes 2056 (tetrahydrofuran) 1230 (methanol) 1888 (chloroform) en 1052 (waterstoffluoride) soms van het type Zacns van Ermewa. De regen is zelfs even gestopt, de dag loopt ten einde.

Hektiek aan de Kilkade

bezoek 20 maart 2008

Het weer is onverminderd regenachtig als ik ruim een week later een nieuwe poging doe, en zie, de Zeehaventrein is niet lang maar rijdt wel en hij heeft iets unieks in petto.

Iets te laat passeert hij om 13.25 de brug over de Oude Maas. Tien minuten later kondigt loc 6500 zich met zijn lading aan bij de overweg in de Laan der Verenigde Naties. Geduwd, dat schijnt niet zo vaak te gebeuren, maar verderop zal de reden blijken. Het zou vanwege de complexe klus die de bemanning op de Kilkade te wachten staat een interessante rangeerpuzzel zijn om te onderzoeken of een getrokken trein wel mogelijk zou zijn. Vijf wagens vormen de last, de voorste is een ketelwagen voor Standic, de vier overige vormen een werkset van Bam Rail: twee kraanwagens, een platte wagen met balken en een schaft-/materiaalcontainer. Voor het eerst sinds tijden wordt Bam weer bediend, een unieke gebeurtenis.

De ketelwagen wordt op de stamlijn voorbij de aansluiting Kilkade achtergelaten. Het rangeerdeel gaat de Kilkade op en ontmoet daar zijn eerste obstakel: Bij Gebotex staan vier dichte wagens in de weg, die eerst naar het omloopspoor uitgehaald moeten worden. Opnieuw tuft 6500 de Kilkade in, richting Bam. Hier blijkt de defecte loc inmiddels naar het kopspoor voor de poort gesleept te zijn, waardoor de versperring is opgeheven. Maar, het plaatsen van de wagens gaat niet probleemloos. Onder het imposante poortgebouw van Bam staat al een spoorwagon en er blijkt iets met het wissel te zijn. Er rest onze Railionners (of moet ik al zeggen DB-Schenker’s) niets anders dan de sliert wagens naast de openbare weg achter te laten.

Gebotex wordt de volgende klus, en ach, ook nu zit het niet mee. We weten het uit de meldingen in de vakbladen, maar ook vandaag is het weer wanorde troef: de middelste twee wagens moeten mee. Het uitrangeren kost zes extra rangeerbewegingen. De afvoerwagens belanden op het noordelijke omloopspoor, de overige twee worden teruggeplaatst voor de poort van Gebotex. Op het moment dat de ploeg aanstalten maakt te vertrekken, komt een medewerker van het buurbedrijf van Bam op een heftruck in paniek aangestoven: zijn bedrijf is van de buitenwereld afgesloten. Ok, met de twee lege wagens van Gebotex gaat het terug naar Bam, waar het rangeerdeel gebroken wordt en twee wagens voorbij de uitrit worden opgesteld. Vervolgens haakt de crew de twee dichte wagens weer af voor de poort van Gebotex, waarna de 6500 de Kilkade achter zich laat. Het is 14.25 uur. Het spoor aan deze straat staat nu bijna vol, de hektiek is ongekend: achtereenvolgens staan er nu achteren naar voren: een platte wagen Us van Bam met de defecte loc, de twee kraanwagens, de twee andere aangevoerde Bam-wagens, twee dichte wagens bij Gebotex, de twee afvoerwagens van Gebotex op het omloopspoor, loc 6500 en op de stamlijn staat nog de ketelwagen.

Met die ene ketelwagen vervolgen we onze tocht, de Kreekweg passerend, waar nog steeds twee kleurige rongenwagens uit Roemenië staan opgesteld. Dan volgt de Wieldrechtse weg; hier wacht ons een volgend obstakel. Een Letse chauffeur die bij Gulf geladen heeft, heeft zijn truck dwars op het spoor achtergelaten en hij is natuurlijk in geen velden of wegen te bekennen. Het duurt een minuut of 10, voor de goede man gevonden is. De Ethylterminal laten we rechts liggen; er staat een nieuwe sleep grijze ketelwagens. Op naar het eindpunt van vandaag, Standic, waar zeker een kwartier nodig is om de papierenrompslomp af te handelen, en dat voor één wagen heen (“basisöl”) en naar later blijkt één wagen (fenol) terug. Ook binnen de poort heeft de ploeg nog een kwartier nodig.

De terugtocht verloopt voorspoedig, al sneuvelen er aan het eind van de Wieldrechtseweg bijna enkele zijspiegels van wel erg scherp geparkeerde auto’s. Met de ketelwagen wordt nog even teruggestoken naar de Kilkade waar de beide Gebotex-wagens aangehaakt worden. En dan is de weg vrij tot aan het stationsemplacement, ware het niet dat nog een korte tussenstop ingelast moet worden voor een op de weg (en dus op het spoor) staande lossende vrachtwagen bij Van der Wees. Het is 15.35 als de afvoertrein richting station uit het oog verdwijnt.

Slot

Vijf wagens heen, drie retour en een reeks van obstakels leveren tweeëneenhalf uur werk op voor twee mannen, die daarbij ook nog eens bij een temperatuur van een graad of 3 weer, wind en natte sneeuw moeten trotseren op een treeplankje. Saillant detail: vandaag is de lente begonnen. En het is permanent uitkijken geblazen: mensen lopen op of langs het spoor, auto’s staan in de weg en er zijn talloze onoverzichtelijke uitritten. Een dienst in Dordrecht heeft veel weg van het nostalgische beeld dat we hebben van de tijd toen rangeerdelen in de smalle straten van de binnenstad van Rotterdam hun weg zochten naar hun eindbestemmingen.