Delfzijl heeft wat in zijn mars

Zaterdag 14 augustus

Als je zo nu en dan eens iets leest over de haven van Delfzijl, ontstaat de indruk dat het maar om een beperkt gebied gaat. Een ander beeld dat door lezen van de vakbladen ontstaan is, is dat er weinig spoorvervoer meer is, foto’s van een buurtgoederentreintje met een of twee wagens zijn eerder regel dan uitzondering. Dan is het ook nog zaterdag, Kortom, mijn verwachtingen zijn niet erg hoog gespannen als ik rond 6 uur in de ochtend door de kaarsrechte wegen van Noordoost-Groningen, het Oldambt, rijd, wegen die vooral omgeven zijn door eindeloze tarwevelden die juist in deze periode geoogst worden. Zodra de zon wat warmte over de velden strooit, verschijnen alom combines en strobindmachines om het gele goud van de akker te halen.

Mijn vooroordelen worden echter gelogenstraft: de stamlijn meet maar liefst 6,9 kilometer en er zijn 12 bedrijfsaansluitingen waarvan er drie regelmatig bediend worden, drie bij vlagen en vier incidenteel. De uc-trein achter DBSRN 6411, die exact op tijd om 6:58 op station Delfzijl binnenrolt, telt 15 wagens;de afvoertrein van maandag 13 en de dinsdag verrast ons met een nieuw proefvervoer achter een opmerkelijke loc.

Binnen een minuut krijgt de unitcargotrein toegang tot de stamlijn die direct achter het station, het eindstation voor het reizigersvervoer van Arriva, begint.

De stamlijn is bijna on-Nederlands, geen hekken en omgeven door schilderachtige plekjes. Het begint al met een dijkcoupure die met een ingenieuze installatie gesloten kan worden. Op de brug die deze coupure overspant prijkt simpel doch treffend de spreuk “Keer weer”, een opdracht aan het wassende water. Nog voor de coupure begint een aftakking naar het raccordement van Wagenborg aan de Handelskade Oost. Een modern stelsel van sporen bij grote opslagloodsen, gelegen op de Dollarddijk. Als er hier wagens geplaatst worden, als, want dat gebeurt slechts bij vlagen, dan kunnen er schitterende foto’s gemaakt worden met het Wad op de achtergrond.

Iets verderop steekt een kort kopspoor terug langs de oude haven, bij Wijnne Barends; het is voorzien van een traditioneel zijperron.

Aan de andere kant, de zuidzijde van het spoor, ligt nog een prachtig stuk historische haven; de Damsterkade, deze zou zo naar het Openluchtmuseum kunnen verhuizen. Twee straatsporen langs een oude hal, aan een zijde overgaand in een kadespoor, waar ook nog de rails van een portaalkraan aanwezig zijn. Dit havengedeelte is al in 2007 gesloten , het spoorvervoer zal wel al veel eerder gestopt zijn, een aansluiting ontbreekt.

Dan passeert de trein samen met de Oosterveldweg een brug. Er zouden mooie plaatjes te schieten zijn met de haven op de achtergrond, ware het niet dat de zon juist van die kant komt. De foto’s die van een trein op deze brug gemaakt worden, vertonen een grote gelijkenis. Omdat de buurtgoederentrein  al jaren op hetzelfde vroege tijdstip rijdt, kan hij alleen in de zomer en dan nog maar vanaf een en dezelfde positie vastgelegd worden.

Na de brug ligt er een omloopspoor en nog een laadspoor bij een oude goederenloods van Wagenborg. Het laatste wordt- getuige de dichte begroeiing tussen en over de rails - niet meer gebruikt.

Er volgt weer een brug, over de Zeesluizen, deze wordt in tegenstelling tot de vorige regelmatig voor een schip opgehaald. Even na de passage van onze trein zal deze brug geopend worden voor een vrachtschip, volgeladen met gasbuizen. Of dit een concurrent is van het spoorvervoer? In elk geval rijden er deze zomer geen buizentreinen.

Voort gaat het, nu langs de Oosterhorn, het Chemiepark Delfzijl op. Tussen de weg en een binnenhaven ligt een viersporig emplacement, zelfs met een weegbrug. We treffen er de 363 723 en de 9903 aan, in ruste, Ze schijnen zelden meer actief te zijn, de 6400’s van de dagelijkse bediening kunnen het rangeerwerk wel aan. Hier stapt een rangeerder aan boord.

Een aansluiting voor Akzo/Brunner Mond laten we links liggen; hij is er nog wel, maar hij roept slechts herinneringen op aan een druk spoorverleden. De overige aansluitingen naar Akzo zijn - kennelijk nog niet zo lang - verleden tijd onder een waarschuwingsbord voor overstekende treinen staat “3x”, terwijl er nog maar één overgang is..

De loc loopt om en haalt het (bij aankomst) achterste deel van de uc-trein, 9 wagens bestemd voor waterstofperoxide uit en plaatst deze op de tweesporige aansluiting van BioMCM. Vervolgens stelt de loc zich op achter de overige wagens en plaatst deze op het tweede spoor van BioMCM: het gaat om drie waterstofperoxidewagens, twee ammoniakwagens en een Tanoos-bulkwagen, die hier niet thuishoort. Dit, ofschoon geen van de wagens voor dit bedrijf bestemd is. Ze zullen hier overweekenden, Maandag zal de volgende rangeerploeg ze naar hun doelbedrijven brengen; dat verwacht ik althans.

Dan wordt er gerangeerd bij Delamine. Het bedrijf heeft een sporendriehoek waardoor het zowel vanuit het westen als vanuit het oosten bereikt kan worden. De oostelijke verbinding  vertoont echter zoveel roest dat het ernaar uitziet dat hij niet in gebruik is. Het wissel hier is een heuse straatwissel, die bediend moet worden met een als hefboom werkende ijzeren staaf. Te ingewikkeld waarschijnlijk. Het westelijke spoor komt direct uit op het emplacement. Hier komen wekelijks enkele wagens ammoniak van DSM in Zuid-Limburg. Twee worden er van de losplaats weggehaald, twee teruggezet. Een lege wagen staat kennelijk in de weg: deze gaat naar het emplacement buiten het hek. “Meer kan ik niet voor je doen,” roept de rangeerder die de lol van het treinspotten wel inziet. Maandag meer! Ik houd hem aan zijn toezegging. Moet ik weer een keer voor dag en dauw uit de veren.

Het is nog pas acht uur en het bedrijventerrein wil op deze zaterdag maar niet tot leven komen. Na een lange wachttijd voor de laatste brug keert de losse loc tenslotte terug naar station Delfzijl, vanwaar hij om 9:59, een uur voor de officiële dienstregelingstijd koers zet naar Onnen.

Ik gebruik de ochtend verder voor het maken van infrafoto’s. Het kerkje van Heveskes kan daarbij niet gemist worden. Bij PPG liggen de sporen er verwaarloosd bij. Een zijtak naar een lang dubbelspoor die jarenlang gebruikt is voor overslag van gips voor Lafarge en van buizen voor Hak ligt verlaten en verroest te wachten op nieuwe initiatieven, die overigens sneller zullen komen dan ik op dit moment kan bevroeden. Bij Hak liggen de buizen hoog opgetast tot bijna tegen het spoor; hier kan ook nog even geen nieuwe aanvoer bij. Toevallig hoor ik dat na lange tijd gisteren weer een gipstrein had moeten arriveren. Door een defecte loc is er vertraging opgetreden. Dat biedt perspectief.

Aan het laatste stukje spoor, dat overigens in volledig niemandsland ligt, bevinden zich twee kleine losplaatsen. De achterste lijkt onlangs gebruikt.

Goed, een voor Delfzijl relatief lange trein, maar weinig bedieningen, is het resultaat van dit eerste bezoek. En een massa infrafoto’s, dat dan weer wel.

Maandag 16 augustus

Op maandag is er geen aanvoertrein, maar er moet wel bediend en gerangeerd worden, al was het maar om de wagens van zaterdag op de plaats van bestemming te krijgen. Dus komt er om 6:53 een lege loc Delfzijl binnenlopen. De zon is bij een wolkenloze hemel opgegaan, maar langzaam hullen laaghangende wolken de noordelijke havenstad in een sfeervolle nevel.

Om 7:15 arriveert (opnieuw) de 6411 op het emplacement aan de Oosterhorn op het Chemiepark. Vier bedrijven zullen er worden aangedaan vandaag.

Delamine is de eerste klant. Op het terrein worden weer wat wagens weggerangeerd, uiteindelijk komt de loc met één lege ammoniakwagen aan de haak het terrein af, de lege wagen die al sinds zaterdag op het emplacement staat wordt aangepikt en beide wagens worden voor de poort van MCN achtergelaten.

Dan is het de beurt aan het vier kilometer verderop gelegen Rohm and Haas. Zowel op de heen- als terugweg passeert het konvooi de fotogenieke stek bij het kerkje van Heveskes. Juist dan is het zicht weer helder, de zon heeft de laaghangende wolken verdreven. Het oostelijke deel van de stamlijn straalt vooral een vakantiesfeer uit, de gipstrein is niet aangetroffen en verder is er naast R&H geen vervoer. Bij de chemiereus is er tussen zaterdag en nu wel wat gebeurd. Toen stonden er twee wagens op het kopspoor buiten de poort, nu maar een. Onze loc rijdt direct door de poort om daar de eerste geloste tankcontainerwagen natrium op te halen, de tweede op het kopspoor wordt eveneens aangehaakt. Met gezwinde spoed begeeft de ploeg om 8.00 uur zich naar het meer bevolkte deel van het Chemiepark.

Met de twee tankcontainerwagens wordt teruggezet naar FSC waar drie ketelwagens waterstofperoxide mee mogen. Hoewel de sporen van FSC en MCN naast elkaar liggen, weliswaar gescheiden door een hek, is het door de sporensituatie nog een hele klus om de wagens van het ene naar het andere raccordement over te plaatsen. Er moet tot bij \Delamine teruggereden worden voor de operatie kan worden uitgevoerd. De opbrengst van vandaag: 2 wagens van R&H, 3 van FSC en de twee ammoniakwagens die al voor de poort stonden, wordt met de zes wagens van de zaterdagtrein verenigd op het rechterspoor van MCM. Naar later blijkt is hiermee de afvoertrein reeds samengesteld.

Van het linkerspoor van MCN worden de 9 peroxidewagens die daar zaterdag geplaatst zijn aangehaakt en naar FSC gedrukt. FSC heeft een lang spoor (rechts) en een korter omloopspoor (links). De wagens gaan via het omloopspoor (omdat het rechterspoor nog bezet is) naar het achterste stuk van het rechterspoor. Dan is het werk gedaan. De afvoertrein is staat al klaar op het spoor van MCM, dat kennelijk (tijdelijk?) in gebruik is voor het stallen van materieel.

De trein bestaat nu uit 13 wagens. Opmerkelijk is dat de laatste zes onverrichterzake mee terug gaan, ze zijn zaterdag naar Delfzijl gebracht, hebben er het weekend overgestaan en vertrekken nu weer met de afvoertrein. Zo kan het vervoer naar Delfzijl wel handig opgeklopt worden. De ratio erachter is me niet helemaal duidelijk. Van een curieuze bulkwagen (Tanoos) die hier een gratis retourtje krijgt is wel helder wat de reden is: het is een wagen uit Veendam waarvan de remblokken vast zitten; hij gaat mee naar een werkplaats.

Om 8:53, precies 2 uur na aankomst in Delfzijl verlaat de 6411 met zijn last het Chemiepark. Evenals de zaterdagtrein krijgt hij een lange wachttijd op het omloopspoor voor de brug over het Eemskanaal; hij zal waarschijnlijk een uur later Delfzijl verlaten..

Dinsdag 17 augustus

Het vermoeden dat er nog een gipstrein op komst is, houdt me bezig. Op weg naar Roodeschool neem ik voor de zekerheid toch maar een kijkje, en ja hoor: Maxima 40 cc van LOCON (Locon 401) staat in de boog van Lafarge in de zon die speciaal voor dit moment kortstondig doorbreekt. De vorige dat is de zware trein door de machtige Maxima aangevoerd. Hij rijdt onder supervisie en met een pilot van RRF. Het blijkt een proefvervoer te zijn. Tweeëndertig Eanos-bakken met gips, een totale treinlengte van 527 meter.

Arriva zal niet blij zijn met deze trein, want met deze lengte past hij op geen enkel omloopspoor tussen Delfzijl en Nieuweschans; hij zal dus als een doorgaande trein ingelegd worden waarbij de Arriva-treinstellen aan de kant moeten en dus vertraging zullen oplopen.

Met een speciale grijper worden de wagens leeggeschept in een tweetal vrachtauto’s dat vanaf de losplaats af en aan rijdt naar de tweehonderd meter verderop gelegen gipsplatenfabriek Lafarge. Rond 1300 uur is ongeveer de helft al leeg, het tempo is ongeveer 4 wagens per uur. Het lossen kost dus een hele dag en de trein vertrekt zodra hij leeg is. De loc blijft vastgekoppeld.

Als ik even voor vijf uur terugkeer ontmoet ik de trein in de stromende regen al op het emplacement bij Akzo, wachtend op een geopende brug boven de Zeesluizen. Dan wordt de trein in een keer doorgezet naar het station, waar hij waarschijnlijk in het enige goederenpad dat per uur gereserveerd is .57, dus om 17.57 zal vertrekken. Het is een prachtig gezicht de enorme machine met die ongekend lange trein over de bruggen van het havenspoor te zien rijden. Moge dit (proef)vervoer een structureel vervolg krijgen!