Zuid-Limburg heeft perspectief

Het rangeerterrein van DSM is het knooppunt voor het goederenvervoer in Zuid-Limburg. Verreweg het grootst is de aan- en afvoer van vooral ketelwagens van DSM richting Sittard en van diverse wagens tussen de haven in Stein en DSM. Daarnaast bedient Railion van hieruit Haanrade, Maastricht en Born. Born is al in het vorige thema van deze site besproken; hierna gaat het over de rest van Zuid-Limburg. Wat opvalt is dat het goederenvervoer in Zuid-Limburg na een jarenlange dip weer langzaam maar gestaag in opmars is. Eind april, begin mei 2008 probeer ik een zo goed mogelijk beeld te krijgen van wat zich aan goederenverkeer op het spoor afspeelt

dag 1 maandag 280408

afvalvervoer

Na het uitgelopen bezoek aan Born (zie thema 14) is het te laat om nog een van de Limburgse afvaltreinen in Haanrade of Maastricht te bezoeken. Een aardig alternatief vind ik het om naar Sittard te gaan; daar worden de beide afvaltreinen met de altijd korte trein van het werkplaatssternet, eveneens uit Maastricht gecombineerd, waarna ze gezamenlijk hun tocht naar het westen voort zetten. Helaas komen ze geen van drieën op het geplande tijdstip voorbij. Naar later blijkt is de werkplaatstrein inmiddels opgeheven.

Stein

Op naar de haven van Stein dan maar, daar is veel te zien, zegt men. En inderdaad, al is het aantal spotlocaties beperkt: slechts twee bruggen bieden een blik op het spoorverkeer; verder ligt alles achter hoge hekken verscholen. Niettemin, Stein is een bezoek waard, al is het alleen maar door het feit dat aan het eind van een zeer regenachtige dag de bewolking breekt en de zon de havenporen aangenaam verlicht. Onder aan de brug van de Veestraat ligt de zwavellaadplaats, maar een trein is er niet. Wel staan zes containerdraagwagens met elk twee UBC/IFF-bulkcontainers op verder transport te wachten. In een uur komen er drie DSM-treinen met 14 twee-assige kübelwagens vol kunstmest (met telkens 2 kübels, een soort kiepbakken, op platte twee-assers van slechts 4,5 meter) voorbij, getrokken door loc 2 (O&K), een voormalige DSM-loc, die, toen Railion het rangeerbedrijf van DSM overnam, mee verhuisd is. (17:28 naar haven, 17:42 van haven; 18:14 naar haven (losse loc) en 18:25 van haven). Vroeger werden er nog regelmatig treinen met kunstmest verzonden bijvoorbeeld via de Lanaken-lijn naar België, naar de Waalhaven (Waalhaven Noord) (zie thema 8), naar Veendam zie thema 7) of Vlaardingen (zie thema 11) maar nu vervoert DSM bijna alle kunstmest per vrachtwagen of schip. Dan verschijnt om 18.20 loc 6480 (die we nog kennen van Born) op de stamlijn. De zes wagens worden aangehaakt en met hulp van een machinist van een van de kübeltreinen als rangeerder, zet de machinist de trein terug naar de haven en pikt daar nog eens acht identieke wagens op. Tenslotte stoomt hij terug met 28 bulkcontainers naar het emplacement van DSM, vanwaar hij in de nacht doorrijdt naar Europoort.

Reuver en Venlo

De avond valt, ik aanvaard de reis terug naar het noorden en probeer nog even onderweg enkele treinen op te vangen. Eerst naar Reuver voor een ketelwagentrein van DSM(naar Gremberg tr. 45737), het lukt. Vervolgens naar Venlo om een blik te kunnen werpen op een DSM-trein uit Gladbeck; het lukt niet; wel kan ik nog een kalktrein naar Millingen over Roermond/Venlo (7772+7773+28 beladen Talns) en een Gremberg UC-trein: 189 075-5 met 29 wagens (2 witte ketels met oranje band, 4 kalkslurrie, 3 lege rongenwagens, 4 open Eanos’en, 16 dichte wagens (waarvan 6 met zeildoek) vermoedelijk uit Moerdijk en Sloehaven naar Kaldenkirchen filmen. Dan wordt het toch echt te donker.

Het weer ten spijt heeft de dag toch veel (vooral in Born) opgeleverd. Helaas is het niet gelukt het afvalvervoer op de foto te zetten, morgen is er een nieuwe kans.

Dag 2 dinsdag 290408

Essent

Ook de tweede dag begint in Born, vooral ten behoeve van de kolentrein van Enerco. Na het bezoek aan Born tijg ik naar Maastricht waar in de Beatrixhaven de afvaltrein (tr 53898) juist aan de terugtocht begint met zeven acts-wagens, elk met drie containers in een bijna onherkenbare blauwe kleur (NS – Slps - depot Tilburg); ook drie treinfreaks die er ook al in Born bij waren en nog en ook nog een vierde fotograferen heftig en volgen hollend de trein; Trainspotting is een populaire hobby.

Railpro-loc 6402 (“sponsored bij Railion DB Logistics,” volgens een sticker) is hier actief. De trein rijdt vanaf Essent langs de drukke Fregatweg met zijn vele uitritten van grootwinkelbedrijven; een gevaarlijke route. Hier heeft Railion het wel nuttig gevonden en rangeerder mee te sturen; gewapend met een portofoon (terwijl de 6402 toch een radioloc is!) is hij het oog van de machinist op de loc. De bemanning heeft haast; direct nadat het emplacement aan de Galjoenweg is bereikt, gaat het wissel om en stoomt de 6402 op naar het hoofdspoor Sittard – Maastricht, waar hij al na enkele minuten (om 13:50 uur) groen licht krijgt.

NedTrain

Ik ga op zoek naar het Nedtrain-onderhoudsbedrijf waar helaas niets te zien is; de opstelsporen zijn geruimd, het terrein wordt heringericht. Verder is alles met hoge hekken omzoomd.

Direct achter het onderhoudsbedrijf loopt de oude lijn naar Lanaken. Ik zoek wat markante punten op van die lijn, dat dan weer wel.

Maastricht - Lanaken

Vlak voor de Maasbrug staat misschien wel de laatste klassieke seinpaal op een niet-museumlijn. Zoals bekend wordt de lijn gerenoveerd voor spoorvervoer naar een papierfabriek in Lanaken. Dat kan een verdere opsteker voor Maastricht betekenen. De werkzaamheden zijn in volle gang. Het tracé is weer begaanbaar gemaakt, de brug over de Maas wordt gerenoveerd. Dat zal nog heel wat voeren in aarde hebben, zo zijn er nogal wat ruiten van de bedieningspost van het hefbrugdeel ingegooid, wat niet veel goeds doet vermoeden over de kwaliteit van de aanwezige apparatuur. Aan de overkant van de Maas ligt de lijn er eigenlijk nog net zo bij als voor de opheffing. De overweg in de Bosscherweg met een aki, de brug over het kanaal naar het Bassin, waar de industriëlen van Maastricht indertijd zo graag het eerste station hadden aangelegd. Vóór de Fort Willemweg ligt weliswaar enkel spoor, maar nog goed zichtbar zijn de contouren van het emplacement dat hier gelegen heeft en dat toegang gaf tot het lager gelegen emplacement Boschpoort, waar tot het laatst toe Van Gend & Loos zijn domicilie had. Op het viaduct over de Fort Willemweg zijn metalen profielen langs het spoor geplaatst ter bescherming van een bedreigde diersoort. Het wordt een dure grap, voor waarschijnlijk maar een retourtrein per dag. Maar ok, dit is toch maar mooi weer een uitbreiding van het goederenspoorwegnet. De fraaie brug met zandstenen torentjes (uit 1852) over de Brusselseweg is weliswaar door de inscripties van bezoekers en door de tand des tijds aangetast, maar hij straalt nog de grandeur uit van een rijk spoorwegverleden, vergelijkbaar met het station van Valkenburg.

Haanrade

Om de Beatrixhaven verder in beeld te brengen heb ik te weinig tijd. Ik probeer de afvaltrein op station Beek nog op film te zetten, maar kom opnieuw te laat. Dan nog even naar Landgraaf waar ik de lege butadieentrein naar DSM hoop te treffen. Helaas rijdt die niet of niet op tijd.

Toch maak ik nog wat aardige foto’s bij de brug in de miljoenenlijn: het Euregiobahntreinstel eronder en net even later de Veolia-stoptrein (nog steeds plan T) erop. Het laatste deel van deze zonnige dag besteed ik aan een eerste oriëntatie bij de losplaats in Haanrade, waar de afvaltrein al uren eerder vertrokken is.

Born heb ik deze twee dagen wel voldoende gezien, de overige plekken komen op mijn wensenlijstje.

Dag 3 woensdag 140508

Op 14 mei komt het er dan van. En Limburg is me gunstig gezind deze dag.

Haanrade

Om twintig over twee bereik ik het verre Haanrade, ruim op tijd voor het vertrek om 15:05 van de afvaltrein op de losplaats, denk ik nog. Maar niets is echter minder waar: loc 6425 is al op weg naar het emplacement Haanrade. De (losse) loc blijkt hier dagelijks om tien voor twee al te arriveren (de wagens zijn al in de vroege ochtend geplaatst), om twee uur, uiterlijk tien over twee zijn de vuilcontainers geplaatst en maakt de trein het ritje naar het emplacement. Daar is het wachten op de Euregiobahn en heel soms nog een andere trein waarna hij om 15:05 uur berg op naar Landgraaf en Heerlen vertrekt.

De hele trip van Sittard naar Haanrade en terug kost een machinist drie uur: vertrek kwart voor een, aankomst kwart voor vier. De bediening is uiterst arbeidsintensief, de techniek stamt uit het midden van de vorige eeuw. Trein naar de meest oostelijke punt van het emplacement rijden, omlopen, de loc op de westelijke punt parkeren. De trein mag nog niet naar het startpunt worden opgetrokken omdat een bewoner aan het westelijke deel geklaagd heeft over de stank. Nou ruikt die trein inderdaad niet erg aangenaam, maar voor een kwartiertje per dag… Waarschijnlijk heeft deze bewoner liever dat er 28 vrachtauto’s naar Wijster rijden dan dat één trein achter zijn tuintje langs tuft. De machinist moet teruglopen naar het raccordement van de afvalsturing om een stop/ontspoorblok te vergrendelen en vervolgens wachten op de passerende treinen. Omdat hier geen sein geplaatst is (advies aan Prorail!), moet de machinist de dienstleiding in Maastricht bellen om toegang te vragen tot het baanvak. Deze komt telefonisch als de Euregiobahn het blok verlaten heeft (dus in Landgraaf staat) en in Herzogenrath de lijn geblokt is. Vervolgens moet hij de wagens ophalen aan het eind van het emplacement en opstomen tot de wisselstraat, twee wissels ontgrendelen, de trein de overweg over laten rijden, de twee wissels weer afsluiten, de hele trein langs lopen naar de loc en vertrekken. Tja, dat uur wachttijd is goed gevuld.

Vandaag rijdt de 6425 met 10 wagens en 28 containers (twee open plekken dus).

Ondertussen worden we verblijd met de doorkomst van een dubbel Talentstel van de Euregiobahn een naar Landgraaf en even later een vanuit Landgraaf.

Ertussen door raast R4C met een niet zichtbaar genummerde Class66 met 8 witte ketelwagens op volle snelheid (80 km is hier de maximaal toegelaten snelheid) door het voormalige station Haanrade. (trein 47713 naar Dormagen). Dat is een unicum, de trein staat eenmaal per week (op woensdag) als FZ (facultatief zonder personeel) te boek en rijdt zeer zelden. Alleen als er voldoende aanbod is; normaal gaan de wagens mee met de Unit Cargotreinen naar Venlo. Kennelijk heeft DSM het aanbod van acht wagens groot genoeg geacht om R4C te activeren. Spottersgeluk, noem je dat.

Sittard

Omdat het werkplaatsnet niet meer rijdt worden de wagens vanaf Sittard, waar ze altijd al gecombineerd worden met die uit de Beatrixhaven van Maastricht, nu door Sittardse machinisten naar Amersfoort gebracht, vertrektijd 16:51 uit Sittard. Even ten noorden van de stad bij Limbricht vind ik een geschikte fotolocatie. Mooi op tijd rijdt loc 6425 voorbij met... 10 wagens. Het Maastrichtse deel is vandaag niet aangevoerd. Als ik later in Maastricht kom, zie ik inderdaad de wagens nog staan bij Essent; de meeste containers staan nog gedraaid op hun onderstel.

Maastricht Beatrixhaven

Maastricht Beatrixhaven is een en al potentie, maar treinen zijn er niet. Zoals gezegd staan de afvalwagens nog bij Essent en verder zijn er allerlei plannen, maar er is nog weinig van te zien.

Voorbij Essent buigt het spoor naar de Klipperweg. Een deel wordt gebruikt voor het uithalen van de Essent-wagens. Bij Jongeneel, een bouwmaterialenhandel ligt nog wel een aansluiting, maar achter de poort is het spoor letterlijk volgebouwd. Even voorbij Jongeneel is een metalen stootjuk op de rails gezet, de stamlijn loopt daarna in anonimiteit nog een paar honderd meter verder tot waar enkele jaren geleden Dotremont actief is geweest. De stamlijn Klipperweg/Fregatweg mondt uit in een drie-sporig emplacementje aan de Galjoenweg waarvan alleen één spoor gebruikt wordt voor de schaarbeweging van de Essenttrein. Aan de westzijde van het emplacement start de stamlijn langs de Ankerweg. Drie aansluitingen heeft deze gekend: de eerste is spoorloos verdwenen, de tweede, naar Eka Nobel ligt er nog wel, maar is onbereden sinds flink wat jaren. Verderop ligt Corus, ook hier is de aansluiting nog intact maar binnen de poort zijn de struiken aan weerszijden van de twee sporen wel erg dicht tot elkaar genaderd. Honderd meter verderop eindigt de lijn met een vermolmd stootjuk. Alle groefsporen zijn dichtgereden, de vrije baan is overwoekerd. Nee, hier zijn echt nog geen spoorse activiteiten te bespeuren, al zijn er geruchten dat Eka weer met het spoor in zee gaat, en is Steel Logistics aan de Ankerweg in het verlengde van de Galjoenweg gestart met de bouw van een nieuwe terminal. Aan het eind van die Ankerweg breidt ook Laura Metaal flink uit, wellicht zijn hier ook spoorse perspectieven. Maar goed, het zal wel weer een kwestie van tijd zijn. Wie de geschiedenis van de Limburgse spoorwegen gelezen heeft zal de parallel zien met de jaren rond de aanleg ervan: traagheid overheerst.

Geleen DSM

Deze derde Limburgse dag sluit ik af met Geleen Lutterade. Vanaf het station is de spoorpoort van DSM goed te zien. De Grembergtrein wil ik vastleggen. En deze houdt zich netjes aan zijn rooster. Om 18:43 schuift de poort open en stomen de 6412 en 6432 met 5 schuifwand- en 33 ketelwagens op naar Roermond en Venlo (trein 45737). Een erg lange trein, geen wonder dat de acht wagens naar Dormagen apart verzonden zijn vandaag. Op het grote maar ontoegankelijke emplacement rangeert een rode voormalige DSM-loc, er staan grote aantallen ketelwagens, een rij bulkwagens, ongetwijfeld bestemd voor kunstmestvervoer en er staat nog een ketelwagenstrein met een 6450 ervoor. Mogelijk is dit de combinatie die in de nacht naar Onnen (Emmen, Delfzijl etc) vertrekt. Jammer dat het grootste deel van de aan- en afvoer in de nacht plaats vindt.

Zonder veel wachttijd kan ik tenslotte nog de twee trans-Limburg treinen meenemen: een kunstmesttrein van Beverwijk of DSM richting Frankrijk met de rode 6512 en 6518 en de volle ‘transittrein’ van België naar Millingen in Duitsland (trein 48555), eveneens voor kalk, met als tractievoertuigen de 7773 en 7772.

Slot

Een effectieve dag, kortom. Drie dagen zijn er nodig om alles in Limburg te zien: Born, Haanrade, Maastricht, Stein, Geleen en de trans-Limburgtreinen; koppel dat aan de perspectieven van nieuw vervoer in Maastricht en je mag alweer voorzichtig stellen dat Limburg een verdienstelijke rol speelt in het goederenvervoer.