Botlek bij nacht en ontij
De eerste keer dat ik Botlek bezocht, dacht ik nog dat het een tijdelijke vakantiedip was, maar inmiddels weet ik beter. De klanten in dit deel van de Rotterdamse haven reserveren de dag voor wegverkeer en de nacht voor spoorverkeer. Niet leuk voor een spotter. Je moet er voor dag en dauw zijn of laat in de avond.
Er zijn zes aan- en afvoertreinen opgenomen in de dienstregeling. We constateren dat ze in elk geval niet allemaal gereden worden. Het gebruik van het emplacement is overzichtelijk: aankomsttreinen uit Kijfhoek worden op het oostelijke emplacementsdeel geplaatst. Vertrektreinen, opgebouwd uit de rangeerdelen van de Botlek-raccordementen worden op de kopsporen aan de westkant verzameld en vertrekken vanaf daar. 6400’s bedienen de raccordementen voor Railiontreinen, RRF doet hetzelfde voor R4C. Veolia rijdt zelf. Maar zoals gezegd: Railion is vooral in het donker actief.
Omdat het emplacement Botlek te dicht bij de ingang van de gelijknamige tunnel ligt vindt het vervoer vanaf Kijfhoek plaats via de fotogenieke Botlekbrug. Ik investeer nogal wat wachttijd bij deze ophaalbrug, maar als de treinen niet rijden is er weinig fotogenieks vast te leggen en als ze soms meer dan en half uur te vroeg rijden, sta ik weer niet op de juiste plek. Desalniettemin kunnen we in dit thema voldoende tonen van wat de Botlek te bieden heeft.
Dag 1 maandag 14 juli
Mooi op tijd, om 9:00 uur bereik het uitgebreide emplacement Botlek. Er staan wat locs, het weer is fantastisch, bijna onbewolkt en zowaar eens een keer droog, maar er rijdt niets.
Op zoek dan maar naar de ploegen die de raccordementen bedienen, iets wat traditioneel een groot deel van de ochtend in beslag neemt. Bij LBC aan de Oude Maasweg staan wat ketelwagens, er wordt o.a. epichloorhydrine geladen of gelost. Bij het Rail Chemie Center staan twee rijen GATX-ketelwagens (type Zans – voor methanol) aan het begin van de toren waaronder ze beladen zullen worden; de NITEQ-duwmachines (locs kun je ze met de beste bedoelingen niet noemen) zijn aangekoppeld; de wagens zijn ongetwijfeld in de vroege ochtend aangeleverd. Aan de loswal staat een allegaartje van graan- en ketelwagens te wachten op reparatie. Maar er rijdt niets.
Op de Theemsweg kun je een speld horen vallen. Er staan wat wagens bij Gevelco, Bertschi en Lyondell, maar er rijdt niets.
Mijn hoop is gevestigd op de aanvoertrein vanuit Kijfhoek. Ik wacht hem op bij de Botlekbrug om 10:49 en hij is stipt. Op dat moment begeeft mijn videocamera het, waardoor ik u helaas geen bewegende beelden van deze dag kan bieden. Ongeveer 20 wagens lang is deze trein, deels bestaande uit ketelwagens, deels uit schuifwandwagens en tamelijk bijzonder een wagen roet voor Cabot (Uoos van Ermewa uit Parijs). Dat worden interessante bedieningen van diverse bedrijfsaansluitingen, denk ik dan nog, maar op het emplacement deelt een RN’er me vrolijk mee dat deze pas in de nacht plaatsvinden. Later op de dag zijn de wagens toch ongezien, althans door mij, verdwenen.
Onnodig te melden dat er deze middag niets rijdt op de Welplaatweg en de Botlekweg. Het wordt een saaie dag en ik zoek mijn heil in de Europoort, waar wel veel beweging is, maar waarvan ik in een ander thema zal verhalen.
Terug aan de Theemsweg, verrast me om 15:19 uur de misschien wel fraaiste loc van Nederland, de RRF16 met zijn aanwezigheid bij Bertschi, waar hij het gebruikelijke bakkie vervangt. In stilstand, dat wel. Ik fotografeer bij gebrek aan beter dan maar de infrastructuur, het verroeste lijntje richting Quest dat viermaal per jaar een ketelwagen met acreoline ontvangt, de dagelijks bereden aansluiting van Lyondell, de aansluiting van Climax Molubdenum die in 1997 voor het laatst bezocht werd, het voormalige Deka terrein dat destijds door Steinweg overgenomen werd, maar al een paar jaar geen spoorvervoer meer kent, Almatis dat incidenteel nog een schuifwandwagen ontvangt voor afvoer naar Zweden en tenslotte Handico. Hier hangt bij de poort een bordje met opschrift “Let op spoor gestremd”, alsof de vierhoog op het spoor opgestapelde containers dat niet duidelijk genoeg aangeven!
En dan eindelijk, om 16:15 komt het eerste leven in de Botlekse brouwerij. Met acht wagens rolt RRF 16 langs de Theemsweg richting basisemplacement. Op de driesprong met de Merseyweg moet hij wachten, op, jawel een andere trein: de 6462 die een superlange rij Laekks’en met Suzuki’s richting Broekman Automotive duwt. De hele dag geen trein gezien en dan nu twee bijna op hetzelfde baanvak.
Dit was niet mijn meest succesvolle spottersdag.
Dag 2 vrijdag 22 augustus 2008
Als ik om 10.00 uur arriveer “tref” ik het: van beide zijden komt een losse 6400 na gedane arbeid terug uit een van de zijtakken. Daarna valt de stilte in en begint de regen op de Botlek neer te dalen. Het echec van 14 juli dreigt zich te herhalen. Tussen de buien door zullen we echter vandaag toch nog aardig wat opnamen kunnen maken.
Er staat één vertrektrein gereed: loc 6419 (trein 46669 naar Ziar nad Hronom) met 20 bulkwagens aluminiumoxide van EBS Laurenshaven, die om 15:49 naar Kijfhoek zou moeten vertrekken, maar dat al voor 11.00 doet. Loc 6458 en RRF2 staan werkeloos te wachten.
Op het enorme emplacement bevinden zich verder alleen wat verdwaalde spoorwagons. Niets doet vermoeden dat het hier toch een van de grootste goederencentra van het land betreft. We moeten wachten tot 17:30 voor Railion weer in beweging komt voor een ronde Theemsweg/Merseyweg en pas rond 19:30 zullen de raccordementen aan de noordzijde bediend worden. Het meeste gebeurt in de nacht.
Gelukkig biedt opnieuw RRF dat in opdracht van R4C rijdt, nog enig soulaas.
De Botlek telt naast het basisemplacement en een hulpemplacement (genaamd “Esso Buiten”) vier takken met industrieaansluitingen. (zie kaartjes). Aan de noordzijde zijn dat de Botlekweg/Gerbrandyweg, de Welplaatweg en de Oude Maasweg, aan de zuidwest zijde (aan de overkant van de A15/Havenspoorlijn) ligt een stamlijn die zich vertakt in een deel langs de Merseyweg en een deel langs de Theemsweg.
Op de Welplaatweg zijn er de laatste jaren wat veranderingen opgetreden. De sporen van Carbon Black, waar ik een jaar of drie geleden nog de aanvoer van twee wagens roet kon vereeuwigen, zijn de sporen verroest en overwoekerd. Brenntag/TIC, dat in die tijd ook nog bij golven bediend werd, lijkt het spoorvervoer sedertdien de rug te hebben toegekeerd. Maar er is hoop: het gerucht gaat dat het bedrijf, een tankterminal van het Franse bedrijf Rubis, dat momenteel op het terrein van Morcon gebouwd wordt, biobrandstoffen wil gaan vervoeren met een dagelijkse trein met 20 ketelwagens. De contracten met Railion zouden al getekend zijn, maar dit bericht is nog niet bevestigd. Overigens moet er dan nog wel even iets aan de sporensituatie gedaan worden: het aansluitwissel en stukken rails zijn verwijderd.
Aan de Botlekweg is het intensieve graanvervoer van Rail4chem naar Maassilo een jaar geleden weggevallen.
Aan de Theemsweg zijn de laatste jaren Bertschi en Gevelco aangesloten op het spoorwegnet waardoor het spoorvervoer sterk is geïntensiveerd.
Even voor 11:00 rukt een groen-witte ITL-loc met lege containerdraagwagens op naar de eensporige Botlekbrug. Hij moet wachten op de aanvoertrein uit Kijfhoek (tr 54013 a 11.00). Getrokken door de rode 6430 wordt deze met zijn lading van ongeveer 15 wagens (met in elk geval 3 grijze GATX-ketelwagens, 4 Habbillns schuifwandwagens, 1 witte ketelwagen van ATIL-RAIL, 2 witte VTG-ketelwagens, (met acrylamide), 3 schuifwandwagens) direct naar het hulpemplacement (bij Esso) gedirigeerd. Normaliter wachten de wagens op het emplacement op distributie in de avond. Waarschijnlijk wordt de vrijdagvracht tijdelijk opgeslagen binnen het omheinde hulpemplacement en pas op zondagavond doorgevoerd.
De opnieuw ontstane stilte wordt regelmatig doorbroken door vele container-, erts- en kolentreinen naar of van de Maasvlakte. De meer dan manshoge hekken maken fotograferen echter schier onmogelijk.
Bij Bertschi aan de Theemsweg is wel enige actie te ontwaren. Bakkie RRF2 pruttelt wat containerwagens bij elkaar (o.a. tankcontainers met oa kunsthars) en is al om 12.10 klaar (normaal is dat rond 14:00 uur). Hij verlaat de Theemsweg en rolt een minuut of twintig later het emplacement op, in afwachting van verder transport. Toevalligerwijs passeert op dat moment de V152 van Rurtalbahn met de volledig beladen Born-shuttle (zie Railgoedthema 14) over de Havenlijn.. Het is goed om te zien dat dit nieuwe vervoer succesvol is.
De RRF2 heeft vandaag een verbrandingsprobleem en rookt als een stoomloc. Het rangeerdeel van Bertschi is niet volgeboekt: het bestaat uit 8 lange vierassers, waarvan er drie leeg zijn. Ook dit vervoer is het laatste halfjaar gestart, maar is toch wat minder lucratief. Langzaam trekt de feederloc de chemische stoffen langs de Theemsweg en via een struikenrijk gebiedje onder de A15 door naar het oostelijk deel van het basisemplacement, waar ze wachten op verder transport door een grote R4C-loc.
Tegen tweeën verschijnt uit het westen dan R4C 2002, zonder het gebruikelijke rangeerdeel uit de Europoort, hetgeen de trein nog minder winstgevend maakt. De 2002 verdwijnt om 14:35 (na een kwartier wachttijd voor de opgehaalde brug) met slechts de acht wagens van de Theemsweg aan de haak richting Duitsland.
Om twintig over twee missen we bijna de aanvoertrein achter de rode loc 6430 omdat deze ruim een half uur te vroeg arriveert (dienstregeling aankomst 14:52). De opbrengst is gering: 5 dubbele autowagens (Laekks - leeg) die op het emplacement achtergelaten worden en daar om 19:00 uur nog staan. Een uur later lopen we ook al de vrijdagse Veolia-trein met lege autowagens mis, omdat die ook een half uur te vroeg binnenloopt (dienstregeling 15.52). Het is wel een prachtig ogende trein, die rood-witte Veolia-loc 1509 met die lange sliert uniforme rode autowagens.
Dan flitst er, op het moment dat de Nederlandse vrouwenhockeyploeg goud behaalt bij de Olympische Spelen in Peking, een bijzonder fraaie kolentrein voorbij, ook al van Veolia. Dit bedrijf doet in zijn korte bestaan een gooi naar de kwalificatie van het meest esthetisch verantwoorde spoorbedrijf. Het gaat om een veertigtal nieuwe donkerblauw geschilderde kolenwagens, waarop groot de naam Veolia Transport en ERR prijkt. Een prachtige blauwe schicht, aangevoerd door de wat saaiere grijze class 66 MRCE 561-5, stuift over de Havenlijn richting Maasvlakte. Dat kan ik niet zomaar laten schieten: ik zet de achtervolging in en haal de trein even voor de Maasvlakte in. (zie ook: filmpje). Deze opname compenseert aardig het gemis aan treinen de rest van de dag.
Net weer op tijd voor de avonddienst in de Mersey-/Theemsweg ben ik terug in de Botlek. Loc 6430 haalt vier twee-assige dichte wagens op bij Cobelfret (16:40) aan de Merseyweg, steekt dan met deze wagens terug naar het einde van de Theemsweg waar Gevelco enige jaren geleden aan een driesporig emplacement een spooraansluiting heeft gekregen. De vertrekwagens staan op het linkerspoor. Een schuifwandwagen wordt naar het middenspoor uitgerangeerd. De rangeerploeg heeft haast, om 16.55 verlaat deze alweer Gevelco onder medeneming van zware Shimmns en Sahimms-u met telescoopdak (twee vierassers en twee zesassers) en twee lege rongenwagens. Op het emplacement in het midden van de Theemsweg worden de 10 wagens afgehaakt op het spoor aan de straatzijde, waarna de 6430 zich richting Lyondell spoedt. De eigen loc van Lyondell staat uitgerangeerd op het rechterspoor, de af te voeren wagens bevinden zich op het middelste. De opbrengst, bestaande uit vijf grijze Franse (Ermewa) met butaandiol en drie witte (met oranje band) ketelwagens met isobuteen wordt naar het achterste spoor van het Theemswegemplacement getrokken. De loc loopt zigzaggend tussen de rangeerdelen door òm (het emplacementje kent nl. naast een kopspoortje slechts twee doorgaande sporen maar wel met enkele wisselverbindingen – advies aan Prorail: leg hier een derde spoor naast!) en zet beide rangeerdelen achter elkaar. Om 17:20 trekt de 6430 de 18 wagens naar het basisemplacement waar ze opgesteld worden op een van de westelijke vertreksporen. De eerstvolgende afvoertrein naar Kijfhoek zal om 20.49 vertrekken. Een kwartier daarvoor zal een ploeg de Welplaatweg en Botlekweg in trekken om daar de laatste wagens van de vrijdag op te pikken. We zullen het niet meer meemaken.
Wel rolt er onverwacht om 17:30 nog een trein met wagens voor plantaardige olie binnen. Een onbestickerde grijze class 66 (met achter een ruit EU07; het is dus de CB1001 van R4C) staat voor 20 zwarte GATX-wagens, ook alweer en fraai harmonisch geheel. De loc wordt weggereden en ook deze wagens blijven eenzaam achter. Stilletjes vult het emplacement zich zo toch.
Vanaf 18:15 uur volg ik – voor het eerst vandaag met een bleek zonnetje op de achtergrond - de bediening van de Vondelingenplaat in Pernis, iets waar ik in het voorjaar (zie thema 13) niet meer aan toegekomen was. Railion 6402 (in Railpro-kleuren) legt de lange route naar de Vondelingenplaat af met zegge en schrijve één VTG-ketelwagentje (Zans uit Hamburg), dat wordt toegevoegd aan een lange rij lege wagens aan de straatzijde aan het eind van het emplacement vóór Koole. Drie sporen staan hier vol met wachtende ketelwagens, het achterste spoor is vrij. Achter de vier sporen, op het terrein van Atofina Cerexagri haalt hij vervolgens drie grijze ketelwagens met een hoedje op, gevuld met o.a. butylmercaptaan en tetrahydrothiofeen, haakt een zwarte VTG-wagen van Koole aan aan het begin van het emplacement en maakt zich rond 19:00 uur weer uit de voeten.
De route terug biedt nog een mooie mogelijkheid voor enkele actieopnamen. En dan is het welletjes geweest. Ik moet nog een keer terug om de bediening van de noordelijke raccordementen van de Botlek te observeren.
dag 3 woensdag 27 augustus.
Er wordt wel eens beweerd dat het vervoer in de Botlek tanende is, maar de woensdag 27 augustus bewijst het tegendeel. Een bediening van de noordelijke raccordementen in de Botlek, is het doel van mijn vervolgbezoek. Opnieuw laat de zon me in de steek, maar het is in elk geval droog.
Zoals gebruikelijk start ik mijn zoektocht met een oriënterende rondrit en omdat het de tijd van de Theems-/Merseywegbediening is, begin ik daar maar eens. Loc 6487 komt leeg van Broekman Automotive aan de Merseyweg (16:35), nadat hij daar een autotrein heeft afgeleverd. Op de hoek van de Theemsweg moet hij wachten en snel is duidelijk waarom. Vanaf het basisemplacement stoomt loc MRCE 561-5 van Veolia de Theemsweg op richting Gevelco waar hij de “unit cargo”-trein moet oppikken. De loc zal daar echter wel voor de trein geplaatst maar vervolgens uitgeschakeld worden. Vóór de duisternis invalt, zal hij in elk geval niet vertrekken.
Slechts enkele minuten later steekt schuift 6487 eveneens de Theemsweg in, waar hij vandaag – mogelijk om te nabij contact met de Veolia-loc te voorkomen - eerst de vertrekwagens van Lyondell uithaalt. Acht oranjebanders vormen de opbrengt van vandaag Ze worden achtergelaten op het emplacement aan de Theemsweg. Omdat we deze handeling al enkele dagen eerder hebben gefilmd gaat onze aandacht vooral uit naar Veolia. Doordat het hekwerk nog grote openingen vertoont is fotograferen hier eenvoudig. De trein bestaat uit ongeveer acht lege rongenwagens en een stuk of drie groene telescoop wagens waarin metalen vervoerd worden, niet wat je zegt een volwaardige uc-trein!. Voor de poort van Gevelco liggen, zoals gezegd, drie sporen. Het middelste is vandaag bestemd voor Veolia, op het linkerspoor staan enkele wagens die later door Railion zullen worden opgehaald. Dat gebeurt rond 17:15. Het gaat om een lege rongenwagen, twee platte wagens met in blauw dekzeil verpakte vierkantbuizen en een lange vierassige schuifwandwagen.
Op hetzelfde moment is RRF2 bezig met rangeerwerk op de aanpalende driesporige terminal van Bertschi. Drie locs van evenzovele maatschappijen tegelijkertijd op één raccordement. Laat niemand mij meer vertellen dat de Botlek weinig spoorvervoer kent. Het autovervoer tiert welig, Bertschi levert via RRF en R4C o.a. vele tankcontainers aan, Gevelco dagelijks enkele wagens aan Railion en wekelijks twee bloktreinen aan Veolia en Lyondell is dagelijks goed voor zo’n acht ketelwagens. En dan is er nog de zéér incidentele bediening van Almatis. De overige drie aansluitingen aan de Theemsweg als ook de twee die terugsteken van het Gevelco-emplacement naar Quest en Huntsman (er staan nog wel twee silo’s over het spoor, maar de bedrijvigheid komt daar uitsluitend van vrachtauto’s) leiden een kwijnend bestaan.
We slagen erin de trein te filmen even voor hij de Havenlijn bereikt, bij een chauffeursrestaurant, waar hij het al eerder genoemde woeste gebied doorkruist. De Railion-afvoertrein van de Theemsweg telt vandaag 14 wagens.
Even voor zessen doet RRF weer van zich spreken. Met de (nog steeds) zwaar rokende RRF2 wordt de bijeengerangeerde Bertschi-trein tergend langzaam richting basisemplacement Botlek getrokken. Dertien wagens de meeste met drie (tank-) containers (met o.a. cresolen) telt dit rangeerdeel maar liefst, een hele kluif voor het kleine bakkie. Ook deze trein leggen we vast op het landschappelijk prachtige hoekje voor het chauffeursrestaurant. Door een dichte begroeiing van o.a. rozenbottels verdwijnt deze chemietrein richting Botlek; 18:15 uur is het dan.
Ondertussen staat er op de Botlek alweer een flinke afvoertrein. Om 16:30 bestond die alleen nog uit een vijftal oranjebanders, inmiddels is hij aangevuld met een kleine twintig zwarte ketelwagens en daar weer voor is zojuist het 14 wagens tellende rangeerdeel uit de Theemsweg geplaatst. Waarschijnlijk wordt dit de afvoertrein van 20:49. De tijd die nog rest tot de aankomst van een nieuwe aanvoertrein uit Kijfhoek, doden we met het spotten van doorgaand materieel. De eastbound Linzshuttle komt voorbij (19:00): de HGK DE673 met 28 wagens, deels tweeassers en zelfs enkele rongenwagens met containers, enkele minuten eerder voorafgegaan door een losse loc, de inmiddels al bijna bejaarde HGK DE64. En alweer passeert er een Veoliatrein, nu een containershuttle naar de Maasvlakte.
Bij de oprit naar de Botlekbrug ligt nog een geschikte spotplek, geen hekken en niet teveel omgevingslawaai. In afwachting van de avondlijke aanvoertrein stel ik me daar op. Maar het tijdstip verstrijkt, de trein van 19.29 rijdt niet. Geen nood, een kwartier later verlaat volgens de dienstregeling de woensdagse uc van Veolia uit de Botlek richting Venlo. Ook dit gebeurt niet, maar in plaats daarvan melden om 19:48 ERS 6609 en 6601 zich met een containershuttle aan de voet van de brug, die net op dat tijdstip wordt opgehaald. Opmerkelijk dat een containertrein die niet op Botlek geladen is niet door de tunnel rijdt. Tien minuten later trekken de twee locs hun vracht van 35 containerwagens de helling op.
Omdat ik me een beetje heb laten afleiden door de treinenloop bij de Botlekbrug ben ik eigenlijk alweer te laat voor de bediening van de noordelijke raccordementen. Daar kwam ik juist voor. Op de Welplaatweg is er geen beweging.
Bij EBS aan de Botlekweg staan ongeveer 10 Nacco-bulkwagens Uacs voor de poort; bij Cabot ongeveer 4 roetwagens. Aan de Gerbrandyweg tref ik loc 6518 aan op het moment dat hij de poort van Vopak verlaat met vijftien ketelwagens (o.a. acrylnitril en cyclohexanon). Net op tijd, of net te laat, wat je wilt, maar ik mis daardoor net het kiekje van de loc in de poort. De lange Botlekweg geeft me wel de kans deze keteltrein tijdens de rit te filmen, dat maakt een filmpje altijd weer iets sensationeler. Bij de altijd fotogenieke silogebouwen van het qua spoorvervoer verlaten bedrijf Maassilo vang ik de trein nog een keer op. Het is dan 20:30. Samen met de 14 VTG- en GATX-ketelwagens die al op een van de vertreksporen opgesteld staan, vormen de 15 wagens van Vopak weer een redelijke afvoertrein. De vorige blijkt al (voortijdig) vertrokken. Om 23:49 staat er weer een op het rooster. Het wordt te donker om het verdere verloop te kunnen volgen.
Al met al was dit een namiddag die aantoont dat de Botlek ook overdag bloeit, van de nachten wordt het gezegd, maar dat is lastig te filmen. We wagen ons maar niet bij nacht en ontij in het goed bewaakte industriegebied.
(met dank aan Frank Schouten voor correcties en aanvullingen)
